فراکنش: هزینه تحصیل در خارج 2025؛ راهنمای کامل برای دانشجویان ایرانی

بسیاری از ما رویای نشستن سر کلاس‌های دانشگاه‌های خارجی را داریم، اما وقتی ماشین‌حساب را برمی‌داریم و اولین هزینه‌ها مثل اپلیکیشن فی و شهریه‌های دلاری را حساب می‌کنیم، مایوس می‌شویم! حق دارید نگران باشید، اما نباید ناامید شوید. تحصیل در خارج فقط مخصوص قشر مرفه نیست. اگر هوشمندانه بگردید و اطلاعات درستی داشته باشید، حتما گزینه‌ای پیدا می‌شود که هم با رویاهایتان جور باشد و هم با بودجه شما!

وقتی می‌گوییم هزینه تحصیل در خارج، خیلی‌ها فقط به یاد شهریه دانشگاه خارجی می‌افتند؛ درحالیکه این تنها بخشی از ماجرا است و بودجه شما باید چندین بخش اصلی را پوشش دهد. این هزینه‌ها بسته به اینکه کدام کشور، کدام شهر و کدام دانشگاه را انتخاب می‌کنید، بسیار متفاوت هستند؛ اما مهم‌ترین آن‌ها که باید از همین امروز در دفترچه حساب و کتاب خود یادداشت کنید، این موارد هستند:

• شهریه دانشگاه یا مدرسه، اصلی‌ترین و سنگین‌ترین خرج شما خواهد بود.
• هزینه جا و مکان (خوابگاه یا خانه) بخش زیادی از خرج ماهانه‌ شما را به خود اختصاص می‌دهد.
• هزینه خورد و خوراک هم هست که مقدارش کاملا به عادت‌های شما بستگی دارد.
• بیمه درمانی در بیشتر کشورها اجباری است و حتما باید آن را پرداخت کنید.
• هزینه رفت و آمد در شهر برای دانشگاه و جاهای دیگر را هم باید حساب کنید.
• پول کتاب و لوازم درسی شاید اول کم به نظر بیاید، اما در طول سال زیاد می‌شود.
• هزینه‌های جانبی مثل پول ویزا، اپلای و کارهای اداری را هم نباید فراموش کنید.

شهریه دانشگاه‌ها مثل قیمت مسکن است؛ از این شهر به آن شهر و از این کشور به آن کشور، زمین تا آسمان فرق می‌کند. برای اینکه یک دید کلی پیدا کنید، بیایید نگاهی به میانگین شهریه‌ها در قاره‌های مختلف بیندازیم.

این قاره به داشتن دانشگاه‌های گران‌قیمت معروف است. دانشگاه‌های برتری مانند MIT یا هاروارد شهریه‌هایی بین ۵۶ تا ۶۲ هزار دلار در سال فقط برای مقطع کارشناسی دریافت می‌کنند. البته، این به معنی عدم وجود گزینه‌های ارزان‌تر نیست، اما به طور کلی آمریکا گران‌ترین مقصد تحصیلی جهان محسوب می‌شود.

اروپا یک قاره متنوع با گزینه‌های بسیار متفاوت است. در حالی که دانشگاه‌های انگلیس مانند کمبریج و آکسفورد می‌توانند سالانه بیش از ۳۰ هزار دلار هزینه داشته باشند، کشورهای دیگری مانند آلمان، ایتالیا یا سوئیس گزینه‌های بسیار ارزان‌تری ارائه می‌دهند. برای مثال، شهریه دانشگاه ETH زوریخ در سوئیس حدود ۱۶۰۰ دلار در سال است که رقمی باورنکردنی محسوب می‌شود.

قاره آسیا ترکیبی از دانشگاه‌های گران و ارزان را در خود جای داده است. دانشگاه ملی سنگاپور می‌تواند تا ۵۶ هزار دلار در سال هزینه داشته باشد، درحالیکه دانشگاه‌های برتر چین مانند دانشگاه پکن، شهریه‌هایی در حدود ۳ تا ۴ هزار دلار در سال دارند. مالزی نیز یکی دیگر از مقاصد محبوب و مقرون‌به‌صرفه در آسیا است.

به طور کلی، کشورهای آفریقایی ارزان‌ترین گزینه‌ها برای تحصیل هستند. دانشگاه‌های معتبری مانند دانشگاه کیپ تاون در آفریقای جنوبی، شهریه‌هایی در حدود ۷۸۰۰ دلار برای کارشناسی و ۳۲۰۰ دلار برای تحصیلات تکمیلی دارند که در مقایسه با سایر قاره‌ها بسیار پایین است.

حالا که با شهریه‌ها آشنا شدید، شاید این سوال برایتان پیش بیاید که آیا تحصیل کاملا رایگان هم ممکن است؟ بله! بسیاری از کشورها، به خصوص در اروپا، تحصیل را یک حق شهروندی می‌دانند و به همین دلیل دانشگاه‌های دولتی خود را تقریبا رایگان کرده‌اند. البته، رایگان به معنی صفر نیست؛ شما معمولا مبلغ کمی (بین ۱۰۰ تا ۳۵۰ یورو) در هر ترم برای هزینه‌های اداری، خدمات دانشجویی و حمل‌ونقل عمومی پرداخت می‌کنید.

• آلمان: آلمان مشهورترین مقصد برای تحصیل رایگان است. تقریبا تمام دانشگاه‌های دولتی این کشور در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد هیچ شهریه‌ای از دانشجویان بین‌المللی دریافت نمی‌کنند. اقتصاد قدرتمند آلمان و فرصت‌های شغلی پس از تحصیل، این کشور را به گزینه‌ای بی‌نظیر تبدیل کرده است.
• کشورهای شمال اروپا (نوردیک): کشورهایی مانند فنلاند و ایسلند نیز گزینه‌های عالی هستند. اگرچه نروژ از سال ۲۰۲۳ برای دانشجویان غیراروپایی شهریه تعیین کرده است، اما هنوز هم در فنلاند می‌توانید با تحصیل به زبان فنلاندی از پرداخت شهریه معاف شوید. ایسلند نیز با هزینه ثبت‌نام سالانه حدود ۵۳۵ یورو، یکی از ارزان‌ترین‌ها به شمار می‌رود.
• فرانسه، اتریش و بلژیک: این کشورها شاید کاملا رایگان نباشند، اما شهریه‌های بسیار پایینی دارند. در دانشگاه‌های دولتی فرانسه، هزینه تحصیل در مقطع کارشناسی حدود ۲۷۷۰ یورو در سال است. در اتریش نیز این مبلغ حدود ۷۲۶ یورو در هر ترم است که در مقایسه با کشورهای انگلیسی‌زبان بسیار ناچیز است.
• جمهوری چک و ایتالیا: اگر به زبان چکی مسلط باشید، می‌توانید در جمهوری چک رایگان تحصیل کنید. حتی تحصیل به زبان انگلیسی نیز در این کشور بسیار مقرون‌به‌صرفه است. ایتالیا هم به لطف بورسیه‌های استانی، نه تنها می‌تواند شهریه شما را صفر کند، بلکه کمک‌هزینه زندگی نیز به شما پرداخت می‌کند.

شهریه دانشگاه فقط یک بخش از ماجرا است. حتی اگر در آلمان رایگان درس بخوانید، باز هم باید هزینه خورد و خوراک و مسکن را بپردازید! اما نگران نباشید، با چند ترفند ساده می‌توانید هزینه‌های زندگی را به شکل چشمگیری کاهش بدهید.

بدون شک، خوابگاه‌های دانشجویی ارزان‌ترین گزینه هستند. هزینه یکسال خوابگاه در آسیا ممکن است حدود ۵۰۰ دلار باشد، درحالیکه در اروپا این رقم به ۸ تا ۱۲ هزار دلار می‌رسد. اگر نتوانستید خوابگاه بگیرید، به دنبال آپارتمان‌های اشتراکی باشید که در آن یک اتاق شخصی دارید و آشپزخانه و حمام را با دیگران شریک می‌شوید. این روش هزینه‌ها را سرشکن می‌کند.

در بسیاری از کشورها، با پرداخت همان هزینه اندک خدمات دانشجویی در ابتدای ترم، کارت حمل‌ونقل عمومی رایگان دریافت می‌کنید. این یعنی می‌توانید بدون محدودیت از اتوبوس و مترو استفاده کنید. متوسط هزینه حمل‌ونقل عمومی ماهانه از ۶ دلار در سریلانکا تا ۱۱۱ دلار در استرالیا متغیر است، پس استفاده از تخفیف‌های دانشجویی یک اقدام بسیار موثر در کاهش‌ هزینه‌های شما خواهد بود.

هزینه غذا کاملا به سبک زندگی شما بستگی دارد. در کانادا ممکن است ماهانه بیش از ۱۰۰۰ دلار برای غذا هزینه کنید، درحالیکه در مالزی این رقم به کمتر از ۵۰۰ دلار می‌رسد. بهترین راه برای صرفه‌جویی، خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای ارزان‌قیمت و آشپزی در خانه است. همچنین، سلف‌سرویس‌های دانشگاه‌ها (که به آن‌ها منزا هم می‌گویند) غذاهای سالم و ارزان‌قیمتی ارائه می‌دهند.

در فرآیند مهاجرت تحصیلی، هزینه‌هایی وجود دارند که معمولا در محاسبات اولیه نادیده گرفته می‌شوند اما قابل چشم‌پوشی نیستند:

• برای اینکه دانشگاه درخواست شما را بررسی کند، باید هزینه‌ای بین ۲۰ تا ۱۵۰ دلار بابت اپلیکیشن فی بپردازید. این هزینه غیرقابل بازگشت است، حتی اگر پذیرفته نشوید!
• بسته به کشور مقصد، باید بین ۱۶۰ تا ۶۰۰ دلار برای پردازش درخواست ویزای خود بپردازید.
• بعضی کشورها از شما می‌خواهند مدارک تحصیلی خود را توسط سازمان‌های مشخصی ارزیابی و معادل‌سازی کنید. این فرآیند می‌تواند بین ۶۰ تا ۶۵۰ دلار هزینه داشته باشد.
• خرید بیمه درمانی برای دانشجویان بین‌المللی اجباری است. هزینه یک طرح بیمه یکساله در کشوری مانند آمریکا می‌تواند از ۵۰۰ تا بیش از ۱۰۰۰ دلار باشد.
• در دانشگاه‌هایی مانند کمبریج، علاوه بر شهریه اصلی، باید یک هزینه کالج سالانه نیز بپردازید که بسته به کالج انتخابی شما، بین ۱۱ تا ۱۶ هزار دلار متغیر است و هزینه‌های زندگی و خدمات کالج را پوشش می‌دهد.

فرض کنید دانشگاه دلخواه خود را پیدا کرده‌اید و مدارک هم آماده است، اما برای پرداخت هزینه ثبت‌نام (اپلیکیشن فی) یا شهریه، به کارت‌های خارجی مثل ویزا کارت یا مسترکارت نیاز دارید. به خاطر تحریم‌ها، ما به این کارت‌ها دسترسی نداریم و فرستادن پول از طریق صرافی‌های معمولی هم پرخطر است، زمان زیادی می‌برد و گاهی اوقات اصلا شدنی نیست!

خوشبختانه، شرکت‌های مطمئنی در ایران هستند که کارشان انجام همین پرداخت‌های خارجی است. شما مبلغ را به تومان به آن‌ها می‌دهید (چه هزینه کم ثبت‌نام باشد و چه شهریه سنگین دانشگاه) و آن‌ها خیلی سریع با حساب‌های خارجی خودشان، پول را به حساب دانشگاه می‌ریزند و رسید معتبرش را به شما می‌دهند. استفاده از این روش، نه تنها کار را برایتان ممکن می‌کند، بلکه دیگر نگران گیر کردن یا بلوکه شدن پولتان نیستید و مطمئن می‌شوید که پرداخت شما برای دانشگاه و سفارت به درستی ثبت شده است.

همانطور که دیدید، هزینه تحصیل در خارج یک عدد ثابت نیست و با یک برنامه خوب، کاملا قابل مدیریت است. چه بخواهید در آلمان رایگان درس بخوانید یا در آمریکا، برای هر بودجه‌ای راهی وجود دارد. فقط کافی است خوب تحقیق کنید تا کشوری را پیدا کنید که با بودجه شما جور دربیاید و حواستان به بورسیه‌ها هم باشد. مشکل پرداخت شهریه و هزینه‌ها هم که با کمک گرفتن از موسسات معتبر پرداخت ارزی به راحتی برداشته می‌شود.