در دنیای مدرن امروز، تنفس هوای پاک از یک امکان رفاهی فرعی به ضرورتی انکارناپذیر برای حفظ سلامتی تبدیل شده است. تحقیقات جدید نشان میدهند که با افزایش جمعیت شهرها و تغییرات اقلیمی، هوای محیط بسته میتواند بسیار آلودهتر از محیط بیرون باشد.
ذرات معلق، آلرژنها و ویروسها در محیطهای بسته حبس میشوند و تهدیدی خاموش برای سلامت ریه و قلب ما هستند. این مقاله با زبانی ساده اما دقیق، به بررسی کامل انواع مدلها، فناوریهای بهکاررفته در آنها و معرفی بهترین برندهای دستگاه تصفیه هوا میپردازد و روش دستیابی به بهترین قیمت را نیز آموزش میدهد تا بتوانید برای تهیه یک دستگاه تصفیه هوا خانگی انتخابی آگاهانه داشته باشید.
بازار محصولات تصفیه هوا در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته است و پیشبینی میشود این روند همچنان ادامه یابد. این رشد تنها به دلیل نگرانیهای پس از دوران همهگیری بیماریهای ویروسی نیست.
آگاهی مردم نسبت به خطرات روزافزون آلودگیهای شهری و ریزگردها بهشدت افزایش یافته است و امروزه میدانند که بستن پنجرهها بهتنهایی برای جلوگیری از ورود آلودگی کافی نیست. علاوه بر این، پیشرفت تکنولوژی تصفیه هوا باعث شده است تا این دستگاهها هوشمندتر شوند. اتصال به اینترنت و کنترل از راه دور، استفاده از آنها را برای کاربران بسیار سادهتر کرده است.
همچنین علم مهندسی مواد، فیلترهایی را خلق کرده است که با وجود ابعاد کوچکتر، قدرت جذب بسیار بالاتری دارند. این پیشرفتها باعث شده است تا دستگاههای تصفیه هوا از یک کالای لوکس، به یکی از لوازم ضروری منزل تبدیل شوند.
برای اینکه بدانیم یک دستگاه تصفیه هوا چگونه کار میکند، ابتدا باید دشمنان نامرئی موجود در هوا را بشناسیم.
آلایندهها رفتارهای متفاوتی در هوا دارند. ذرات درشت مانند گرد و غبار قابلمشاهده یا گرده گیاهان، معمولاً سنگین هستند. این ذرات زودتر روی زمین مینشینند و رفتارشان قابلپیشبینی است.
اما خطر اصلی مربوط به ذرات ریز و بسیار کوچک است. ذراتی که با نام PM2.5 شناخته میشوند، آنقدر سبک هستند که میتوانند ساعتها در هوا شناور بمانند. این ذرات میتوانند از سدهای دفاعی طبیعی بدن عبور کنند و وارد جریان خون شوند. اما چالش بزرگتر، ذرات نانو و ویروسها هستند.
حذف ریزگردهای آلودگی هوا که اندازهای متغیر و بعضا کمتر از ۰/۱ میکرون دارند، نیازمند توجه ویژهای است. برخلاف تصور عموم، فیلترها مانند یک الک ساده عمل نمیکنند و یکی از دلایل بالا بودن قیمت فیلتر تصفیه هوا خانگی همین مورد است. دانشمندان و مهندسان وقت و هزینه زیادی را برای به دام انداختن این ذرات خطرناک و بسیار ریز صرف کردهاند و تولید آنها نیز نیازمند مواد و تکنولوژیهای مناسب است.
هر دستگاه تصفیه هوا برای منزل، مجموعهای از فناوریهای مختلفی را دربرمیگیرد که هر کدام وظیفه خاصی دارند. شناخت این فناوریها به شما کمک میکند تا فریب تبلیغات پرزرقوتبرق را نخورید.
معروفترین و مؤثرترین روش تصفیه، استفاده از فیلتر دستگاه تصفیه هوا با استاندارد هِپا (HEPA) است. اما باید بدانید که هر فیلتری هپا نیست و تفاوتهای بزرگی در این بین وجود دارد.
فیلترهای واقعی یا True HEPA استانداردهای سختگیرانهای مانند کلاس H13 دارند. آنها باید بتوانند حداقل ۹۹/۹۵ درصد از ذرات بسیار ریز را جذب کنند. فیلترهایی که این استاندارد را ندارند، ممکن است کارایی لازم برای افراد آلرژیک را نداشته باشند. این فیلترها از چهار روش مختلف برای به دام انداختن ذرات استفاده میکنند:
باید مراقب اصطلاحاتی مثل «شبه هپا» یا HEPA-Type باشید. این فیلترها کارایی بسیار کمتری دارند و برای افراد بیمار یا حساس اصلاً مناسب نیستند.
فیلترهای هپا هر چقدر هم که قوی باشند، نمیتوانند بوی بد یا گازهای شیمیایی را از بین ببرند. اینجاست که کربن فعال وارد میدان میشود.
کربن فعال مادهای متخلخل است که سطح تماس بسیار عظیمی دارد. حدود ۵ تا ۱۰ گرم از این ماده میتواند سطح تماسی معادل یک زمین فوتبال داشته باشد. این فیلترها گازهای خطرناکی مثل فرمالدهید را که از وسایل چوبی متصاعد میشود یا دود سیگار و بوی غذا را به خود جذب میکنند.
نکته مهم در خرید این است که فیلترهای کربنی نازک و سبک، کارایی کمی دارند. فیلترهایی که حاوی مقدار زیادی دانههای کربن بوده، گزینههای بسیار بهتری هستند. البته این فیلترها پس از مدتی اشباع میشوند و باید تعویض شوند. اگر گرما یا رطوبت محیط زیاد شود، ممکن است بوهای جذبشده دوباره به هوا برگردند.
برخی دستگاهها علاوه بر فیلتر، از الکتریسیته برای تمیزکردن هوا استفاده میکنند. روش کار این فناوری این گونه است که در ابتدا یونهای مثبت و منفی را در مخزن هوای دستگاه پخش میشود. سپس این یونها به ذرات معلق در حال عبور از فیلتر میچسبند و آنها را از لحاظ الکتریکی باردار میکنند.
اگر یک ذره بار منفی و ذره دیگر بار مبثت داشته باشد، این کار باعث میشود این دو به هم بچسبند و سنگینتر شوند. این فرآیند چسبیدن آنقدری تکرار میشود که وزن توده ذرات به میزان مشخصی برسد. ذرات سنگین شده یا روی زمین میافتند یا راحتتر توسط فیلتر دستگاه جذب میشوند. این فناوری در بسیاری از مدلهای موجود در بازار دیده میشود، اما استفاده از آن نیازمند رعایت استانداردهای خاصی است.
اما یک نگرانی مهم در اینجا وجود دارد و آن تولید گاز اوزون است. اوزون برای ریه انسان مضر است و میتواند باعث سوزش گلو شود. در دستگاههای استاندارد و مدرن، میزان تولید اوزون کاملاً کنترلشده و در محدوده مجاز استانداردهای ایمنی جهانی است. با این حال، هنگام خرید حتماً بررسی کنید که دستگاه دارای گواهینامه ایمنی «عدم تولید اوزون» (Ozone Free) یا تاییدیههای معتبر آزمایشگاهی (مثل CARB) باشد.
استفاده از نور فرابنفش (یو وی - UV) یکی دیگر از روشهای مقابله با میکروبها است. این نور میتواند ساختار ژنتیکی ویروسها و باکتریها را تخریب کند.
در برخی مدلهای خاص، از ترکیب نور UV و صفحات نانو (فناوری فوتوکاتالیست) برای تجزیه آلایندهها استفاده میشود؛ این روش برای ازبینبردن ویروسها روی سطح فیلتر بسیار عالی است و از رشد کپک و قارچ درون دستگاه جلوگیری میکند. توجه داشته باشید که این فناوری اگر در دستگاههای بیکیفیت استفاده شود، ممکن است محصولات جانبی شیمیایی تولید کند؛ بنابراین اگر سراغ این تکنولوژی میروید، حتماً از برندهای معتبر و مطمئن استفاده کنید.
اما باید بدانید که هوا با سرعت زیادی از جلوی لامپ رد میشود؛ بنابراین ممکن است نور فرصت کافی برای کشتن تمام ویروسهای شناور در هوا را نداشته باشد. به همین دلیل، این فناوری باید بهعنوان یک مکمل در کنار فیلتر هپا استفاده شود، نه بهعنوان تنها روش تصفیه.
در بازار پرهیاهوی تصفیه هوا، برندهای مختلفی با ادعاهای گوناگون حضور دارند. شناخت بازیگران اصلی و استراتژی هر کدام به شما در انتخاب بهتر کمک میکند.
برند شیائومی در بازارهای جهانی به عنوان گزینهای شناخته میشود که تعادل میان «عملکرد بالا» و «هزینه مقرونبهصرفه» را به چالش کشیده است. محصولات این شرکت با بهرهگیری از طراحی مینیمال و سیستم فیلتراسیون استوانهای ۳۶۰ درجه، امکان مکش هوا از تمامی جهات را فراهم میکنند که منجر به افزایش راندمان تصفیه در فضاهای بسته میشود.
ویژگی متمایزکننده تصفیه هوای شیائومی، تمرکز بر اکوسیستم اینترنت اشیاء (IoT) است. دستگاههای این شرکت به گونهای طراحی شدهاند که از طریق اپلیکیشنهای هوشمند و دستیارهای صوتی کنترل شوند و اطلاعات دقیقی از کیفیت هوا و وضعیت فیلترها را به صورت لحظهای ارائه دهند.
همچنین در کنار مناسببودن قیمت تصفیه هوای شیائومی، دسترسی گسترده به قطعات مصرفی و فیلترهای یدکی این برند در بازارهای مختلف، آن را به یکی از کمریسکترین انتخابها برای مصارف خانگی تبدیل کرده است. با این حال، اگر به دنبال تصفیه هوای ارزان و گزینه جایگزینی برای شیائومی هستید، بررسی قیمت تصفیه هوای سام نیز خالی از لطف نخواهد بود.
از بلوایر به عنوان یکی از برندهای پرمیوم و تخصصی در صنعت تصفیه هوا یاد میشود که تمرکز اصلی آن بر ارائه عملکرد بیصدا و استانداردهای سطح بالای اروپایی است. در محصولات این شرکت از فناوری انحصاری HEPASilent استفاده میشود؛ راهکاری که با ترکیب فیلتراسیون مکانیکی و باردار کردن الکترواستاتیک ذرات، اجازه میدهد تا جریان هوا با سهولت بیشتر و نویز بسیار کمتری از فیلترها عبور کند.
طراحی محصولات تصفیه هوای بلوایر اغلب با نگاهی به زیباییشناسی مدرن صورت گرفته است تا علاوه بر کارکرد فنی، با دکوراسیون داخلی سازگاری داشته باشند. در بررسیهای فنی، این دستگاهها معمولاً بالاترین نرخ تحویل هوای پاک (CADR) را ثبت میکنند و برای محیطهایی که سکوت مطلق در آنها اولویت دارد، مانند اتاقهای خواب یا محیطهای کاری حساس، گزینهای ایدهآل محسوب میشوند.
نام فیلیپس در صنعت تجهیزات سلامت با دقت و استانداردهای سختگیرانه گره خورده است. در سیستمهای تصفیه هوای این برند، از فناوری اختصاصی VitaShield IPS بهره گرفته میشود که طبق ادعای سازنده، این فناوری با بهرهگیری از فیلتراسیون چندمرحلهای و آیرودینامیک پیشرفته، راندمان بسیار بالایی در جذب ریزترین ذرات و ویروسها ارائه میدهد.
در دستگاههای تصفیه هوای فیلیپس از سنسورهای پیشرفته AeraSense استفاده میشود. این سنسورها دقت بسیار بالایی در کلاس خانگی دارند و میتوانند تغییرات آنی کیفیت هوا و سطح آلرژنها را با حساسیت خوبی تشخیص دهند. فیلترهای کربن فعال به کار رفته در محصولات این برند نیز معمولاً دارای تراکم و وزن بالایی هستند که این امر کارایی آنها را در جذب گازهای شیمیایی و بوهای نامطبوع به شدت افزایش میدهد و آنها را برای بیماران تنفسی مناسب میسازد.
بیورر با سابقهای طولانی در تولید تجهیزات پزشکی و سلامت، دستگاههای تصفیه هوای خود را مبتنی بر دو شعار «دوام قطعات» و «تضمین سلامت» طراحی میکند. در ساختار این محصولات معمولاً از سیستم فیلتراسیون چند لایه استاندارد شامل پیشفیلتر، کربن فعال و هپا استفاده میشود تا طیف وسیعی از آلایندهها حذف گردند.
برخی از مدلهای تصفیه هوای بیورر به صورت دوکاره طراحی شدهاند که علاوه بر تصفیه وظیفه رطوبتزنی هوا را نیز انجام میدهند؛ ویژگی که برای مناطق با آبوهوای خشک بسیار کارآمد است. اگرچه تمرکز کمتری بر زرقوبرقهای دیجیتال در این محصولات دیده میشود، اما کیفیت ساخت موتور و بدنه آنها به گونهای است که برای کارکردهای طولانیمدت و مداوم مهندسی شدهاند.
هانیول به عنوان یکی از قدیمیترین و معتبرترین نامها در صنعت تهویه و تصفیه هوا شناخته میشود و محصولات آن بارها توسط متخصصین آلرژی و پزشکان توصیه شدهاند. فلسفه طراحی در هانیول بر اولویت دادن به «عملکرد خالص» نسبت به «ظاهر» استوار است و تمرکز اصلی بر استفاده از فیلترهای True HEPA با ظرفیت بالا قرار دارد.
دستگاههای تصفیه هوای هانیول معمولاً ظاهری ساده و صنعتی دارند، اما در پس این ظاهر، موتورهایی قدرتمند قرار گرفتهاند که قادرند حجم زیادی از هوا را در زمانی کوتاه به گردش درآورند. این ویژگی باعث میشود هانیول گزینهای مطمئن برای کسانی باشد که به دنبال حذف قطعی ریزگردها و آلایندهها هستند و دوام و کارایی دستگاه را بر ویژگیهای جانبی مقدم میدانند.
در ارزیابی هزینه تحمیلی نهایی، اکتفای صرف به قیمت دستگاه تصفیه هوا خالی در زمان خرید، رویکردی ناقص محسوب میشود و برای دستیابی به تحلیلی دقیق، محاسبه هزینه کل مالکیت در یک بازه زمانی بلندمدت ضروری است. این هزینه شامل قیمت خرید، میزان مصرف انرژی و قیمت فیلتر دستگاه تصفیه هوا برای تعویض آن است. تحلیل زیر بر مبنای هزینههای تخمینی ۵ برند منتخب موجود در بازار (شیائومی، بلوایر، فیلیپس، بیورر و هانیول) در یک دوره ۵ ساله تدوین شده است:
نکته مهم: این تخمینها بهطور معمول با توجه به شرایط نرمال عرضه و تقاضای بازارهای جهانی و در یک بازه مشخص محاسبه شدهاند. آنچه که مهمتر است، تناسب میان اختلافهای قیمتی و هزینههای جانبی برندهای مختلف است. همچنین به دلیل عدم حضور رسمی بسیاری از برندها در بازار ایران، به طور معمول هزینه خرید و نگهداری محصولات آنها برای کاربر ایرانی بالاتر از سطح جهانی خواهد بود.
خرید بهترین دستگاه دنیا هم فایدهای ندارد اگر ندانید چگونه از آن استفاده کنید. رعایت نکات زیر برای عملکرد صحیح حیاتی است.
هرگز دستگاه را به دیوار نچسبانید. دستگاههای تصفیه هوا نیاز دارند که هوا را از اطراف بمکند. حداقل ۳۰ تا ۵۰ سانتیمتر فاصله از دیوارها و مبلمان ضروری است.
بهترین مکان برای قرار دادن دستگاه تصفیه هوا، جایی است که بیشترین جریان هوا وجود دارد. نزدیک در ورودی اتاق یا وسط دیوار طولی، مکانهای مناسبی هستند. از قرار دادن دستگاه در کنج اتاق یا زیر میز پرهیز کنید. این کار باعث میشود هوای تصفیهشده در همان نقطه حبس شود و به کل اتاق نرسد.
وقتی دستگاه روشن است، پنجرهها باید بسته باشند. باز گذاشتن پنجره مثل این است که کولر را با پنجره باز روشن کنید؛ انرژی هدر میرود و هوا تمیز نمیشود. البته این به معنای حبس کامل نیست.
دستگاه تصفیه هوا اکسیژن تولید نمیکند؛ بنابراین تهویه اتاق ضروری است. منتظر نمانید تا هوا سنگین شود؛ بهتر است روزانه چند بار و هر بار به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه پنجرهها را کمی باز بگذارید یا اگر دستگاهتان سنسور دیاکسید کربن (CO2) دارد، با بالا رفتن اعداد اقدام به تهویه نمایید.
تصفیه هوا فرآیندی زمانبر است. روشن کردن دستگاه فقط برای یک ساعت در روز فایده چندانی ندارد؛ بهتر است دستگاه همیشه روشن باشد. نگران مصرف برق نباشید. دستگاههای مدرن در حالت اتوماتیک مصرفی به اندازه یک لامپ کوچک دارند. سنسورها دور موتور را بر اساس آلودگی تنظیم میکنند.
هرگز دستگاه تصفیه هوا را در آشپزخانه و نزدیک اجاق گاز نگذارید. ذرات چربی معلق در هوا خیلی سریع منافذ فیلتر هپا را کور میکنند و آن را از کار میاندازند.
همچنین دستگاه را کنار دستگاه بخور (رطوبتساز) نگذارید. رطوبت بالا میتواند باعث رشد قارچ در فیلتر شود و سنسورهای گرد و غبار را نیز به اشتباه بیندازد.
قبل از اینکه هزینه کنید، مشخصات دستگاه تصفیه هوا را خوب مطالعه کرده و با استفاده از راهنمای خرید تصفیه هوای زیر، بهترین گزینه را متناسب با نیازتان انتخاب کنید.
به متراژ نوشتهشده روی جعبه اعتماد نکنید. حجم اتاق خود را محاسبه کنید (طول در عرض در ارتفاع). دستگاهی بخرید که بتواند حداقل ۴ یا ۵ بار در ساعت کل هوای این حجم را عوض کند.
اگر آلرژی شدید دارید یا در شهر بسیار آلودهای زندگی میکنید، دستگاهی را انتخاب کنید که ظرفیتش ۲۰ درصد بیشتر از نیاز محاسباتی شما باشد. این کار باعث میشود دستگاه با دور موتور کمتر و صدای پایینتر کار کند.
این مهمترین نکته برای خریداران ایرانی است. دستگاهی که فیلتر یدکی آن در بازار پیدا نشود، پس از یک سال تبدیل به یک تکه پلاستیک بیمصرف میشود.
برندهایی مثل شیائومی به دلیل حضور گسترده در بازار ایران، از نظر تأمین قطعات و فیلتر ریسک کمتری دارند و گزینههای مطمئنتری هستند.
اگر دستگاه را برای اتاق خواب میخواهید، حتماً عدد نویز در حالت خواب (Sleep Mode) را چک کنید. این عدد باید زیر ۲۵ دسیبل (db) باشد تا مزاحم خوابتان نشود.
صدای فن در دور تند هم مهم است. گاهی لازم است دستگاه را روی حداکثر قدرت بگذارید و نباید صدای آن مثل جاروبرقی باشد.
وجود سنسور دقیق گرد و غبار (ترجیحاً لیزری) بسیار مهم است. این سنسور به دستگاه اجازه میدهد بهصورت هوشمند کار کند. داشتن گارانتی تصفیه هوا معتبر نیز خیال شما را از بابت خدمات پس از فروش راحت میکند.
همچنین قابلیت خاموشکردن نور نمایشگر برای استفاده در شب و قفل کودک برای خانوادههایی که فرزند خردسال دارند، از ویژگیهای کاربردی است.
جمعبندی و انتخاب نهایی
انتخاب یک دستگاه تصفیه هوای مناسب، سرمایهگذاری مستقیم بر روی سلامت طولانیمدت شما و خانوادهتان است. برای بررسی دقیقتر لیست قیمت تصفیه هوا، یافتن بهترین قیمت و حتی پیدا کردن پیشنهادهای تصفیه هوا با تخفیف، پلتفرم «زوبین» بهترین مرجع تخصصی شماست تا با اطمینان خاطر، هوایی پاک را به خانه خود هدیه دهید.
انتخاب یک دستگاه تصفیه هوای مناسب، سرمایهگذاری مستقیم بر روی سلامت طولانیمدت شما و خانوادهتان است. برای بررسی دقیقتر لیست قیمت تصفیه هوا، یافتن بهترین قیمت و حتی پیدا کردن پیشنهادهای تصفیه هوا با تخفیف، پلتفرم «زوبین» بهترین مرجع تخصصی شماست تا با اطمینان خاطر، هوایی پاک را به خانه خود هدیه دهید.
فیلتر True HEPA طبق استاندارد جهانی باید حداقل ۹۹/۹۵ درصد ذرات ۰/۳ میکرونی را جذب کند، اما HEPA-Type یک اصطلاح تجاری بدون استاندارد مشخص است که راندمان کمتری دارد.
زیرا این اندازه در نقطهای قرار دارد که نه آنقدر سنگین است که با برخورد اینرسی جذب شود و نه آنقدر سبک که تحت تأثیر حرکت براونی قرار گیرد؛ بنابراین سختترین ذره برای فیلتر کردن است.
اگر دستگاه یونساز اوزون تولید کند بله برای ریه مضر است؛ اما دستگاههای استاندارد و مدرن دارای گواهی «Ozone Free» هستند و خطری ندارند.
نرخ تحویل هوای پاک (Clean Air Delivery Rate) نشاندهنده حجم هوایی است که دستگاه میتواند در یک دقیقه یا ساعت از آلایندهها پاکسازی کند.
با فرض ارتفاع سقف معمول، برای ۵ بار تعویض هوا در ساعت به دستگاهی با CADR حداقل ۳۳۰ تا ۴۲۰ متر مکعب در ساعت نیاز دارید.
شیائومی از ترکیب الیاف تولید شده به روش دمش مذاب (Melt-blown) با بار الکترواستاتیک استفاده میکند؛ راهکاری که موجب میشود ضمن کاهش تراکم و تسهیل جریان هوا، قدرت جذب ذرات حفظ شود.
این فناوری با تاباندن اشعه فرابنفش به کاتالیزور، رادیکالهایی برای اکسید کردن آلایندهها میسازد، اما اگر جریان هوا سریع باشد ممکن است محصولات جانبی مضری مثل فرمالدهید نیز تولید کند که البته باید در محدوده مجاز باشد.
بله، بهشرطی که وزن کربن بهکاررفته در فیلتر زیاد باشد؛ فیلترهای نازک تنها بوهای سطحی را برای مدت کوتاهی جذب میکنند.
مدل Elite علاوه بر فیلتراسیون مکانیکی، دارای لامپ UV-C و فناوری پلاسما برای کشتن ویروسها و باکتریها است و پوششدهی بیشتری دارد.
تنها پیشفیلترها (توریهای اولیه) باید شسته شوند تا گرد و خاک درشت را بگیرند و عمر فیلتر اصلی HEPA یا کربن فعال را که غیرقابلشستشو است، افزایش دهند، مگر این که سازنده به شکلی واضح به قابل شستشو بودن فیلترها اشاره کرده باشد.