تخریب سکوی پرتاب بایکونور؛ روسیه برای نخستینبار توانایی اعزام فضانورد را از دست داد
در اتفاقی کمسابقه که برنامهی فضایی روسیه را با چالشی جدی مواجه کرده، این کشور پس از آسیب شدید به تنها سکوی پرتاب سرنشیندار خود در پایگاه فضایی بایکونور، برای نخستین بار از سال ۱۹۶۱ توانایی مستقل برای اعزام انسان به فضا را از دست داده است. حادثه در جریان آخرین پرتاب فضاپیمای سایوز به ایستگاه فضایی بینالمللی (ISS) رخ داده و آیندهی مأموریتهای سرنشیندار روسیه را در هالهای از ابهام فرو برده است.
ماجرا در روز ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴، با پرتاب فضاپیمای سایوز اماس-۲۸ آغاز شد. مأموریت با موفقیت سرگی کود سورچکوف و سرگی میکایف، دو کیهاننورد روسی و کریس ویلیامز، فضانورد ناسا را به ایستگاه فضایی رساند. اما اندکی پس از پرتاب، سازمان فضایی روسیه (روسکاسموس) اعلام کرد که سکوی پرتاب شماره ۳۱٫۶ دچار آسیب شده است. بهگزارش اسپیسداتکام، شدت آسیب بسیار بیشتر از آن چیزی است که در ابتدا اعلام شد.
سکوی خدماتی عظیم ۲۲ تنی به درون گودال شعله سقوط کرده است
درحالیکه روسکاسموس به کلیگویی بسنده کرده، شاهد عینی ماجرا به ارزتکنیکا گفته است که یک سکوی خدماتی عظیم به وزن تقریبی ۲۲ تن که برای دسترسی به موتورهای موشک استفاده میشود، هنگام پرتاب به درون گودال شعله (بخشی که گازهای داغ خروجی موشک را هدایت میکند) سقوط کرده است. اگر این گزارش تأیید شود، به معنای آن است که این سازهی سنگین پیش از پرتاب به درستی ایمنسازی نشده بود.
چنین حادثهی فجیعی روسیه را در موقعیت بسیار دشواری قرار میدهد. پایگاه فضایی بایکونور که در قزاقستان واقع شده، تنها پایگاهی است که روسیه برای پرتابهای سرنشیندار از آن استفاده میکند و سکوی ۳۱٫۶ نیز تنها سکوی عملیاتی آن بود.
ویتالی یگوروف، روزنامهنگار روس حوزهی فضا، در این باره نوشته است: «در عمل، از امروز روسیه توان اعزام انسان به فضا را از دست داده است؛ اتفاقی که از سال ۱۹۶۱ رخ نداده بود.»
پایگاه فضایی بایکونور در اواخر دهه ۱۹۵۰ ساخته شد؛ زمانی که روسیه بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بود و در مسابقه فضایی با آمریکا قرار داشت؛ رقابتی که در نهایت با مأموریتهای آپولو و فرود بر ماه پایان یافت. پس از فروپاشی شوروی در ۱۹۹۱، قزاقستان این پایگاه را سالانه حدود ۱۱۵ میلیون دلار به روسیه اجاره داد.
- روسیه ظاهرا درصدد قراردادن سلاح هستهای در فضا است27 بهمن 02مطالعه '4
- مرگ مرموز اولین فضانورد تاریخ؛ معمایی که شوروی دههها پنهان کرد30 شهریور 04مطالعه '18
- فضانوردان گمشده شوروی؛ آیا یوری گاگارین واقعاً اولین فضانورد تاریخ بود؟05 مهر 04مطالعه '13
روسیه دو پایگاه فضایی «وستچنی» و «پلستسک» را نیز در خاک خود دارد، اما هیچکدام برای پرتاب سرنشیندار سایوز تجهیز نشدهاند. سکوی تاریخی ۱٫۵، معروف به «آغاز گاگارین» که نخستین انسان از آن به فضا رفت، در سال ۲۰۲۰ بازنشسته شد و سکوی ۳۱٫۶ که بیش از ۴۰۰ پرتاب موفق در کارنامه دارد، به تنهایی این مسئولیت را بر دوش میکشید.
هنوز مشخص نیست تعمیر این سکو چقدر زمان خواهد برد، اما این اتفاق برنامههای آینده را مستقیماً تحتتأثیر قرار میدهد. براساس گزارشها، برخی از قطعات سکوی بازنشسته ممکن است برای بازسازی سکو ۳۱٫۶ استفاده شوند.
پرتاب سرنشیندار بعدی روسیه برای ژوئیه ۲۰۲۶ و یک مأموریت تدارکاتی بدون سرنشین نیز برای کمتر از سه هفته دیگر، برای همین سکو برنامهریزی شده بود. جف منبر، کارشناس سیاستگذاری فضا، معتقد است که نحوهی مدیریت این بحران، آزمونی واقعی برای میزان تابآوری روسیه و نشاندهندهی اهمیت ایستگاه فضایی برای تصمیمگیران این کشور خواهد بود.
حادثه اخیر در حالی رخ داده است که روسیه مشارکت خود در پروژهی ایستگاه فضایی بینالمللی را (که تا سال ۲۰۳۰ به پایان میرسد) بهطور تدریجی کاهش داده و درحال برنامهریزی برای ساخت ایستگاه مداری مستقل خود (ROSS) و همچنین، همکاری با چین برای ساخت پایگاهی مشترک روی ماه تا سال ۲۰۳۵ است. اکنون، مشخص نیست این حادثه چه تأثیری بر این برنامههای بلندپروازانهی روسیه خواهد گذاشت.