لوسی صاحب پای ۳٫۴ میلیون ساله در اتیوپی نیست؛ آیا انسان‌ها خویشاوند اولیه‌ای دیگر داشتند؟

در سال ۲۰۰۹، یوهانس هایله-سلاسی و تیمش درحال جست‌وجو در مناظر صحرایی برتله، محوطه‌ دیرینه‌شناسی در منطقه آفر اتیوپی بودند که استفانی میلیلو چیز شگفت‌انگیزی پیدا کرد: یک استخوان پای باستانی شبیه به انسان.

هایله-سلاسی، دیرینه‌انسان‌شناس دانشگاه ایالتی آریزونا در تمپه، با اشاره به استخوانی که به انگشت چهارم پا متصل می‌شود، گفت: «این قطعه نیمی از متاتارسال چهارم (استخوان باریک کف پا بین مچ پا و انگشتان پا) بود وقتی میلیلو آمد و آن را به من نشان داد، به او گفتم برگرد، نیمه دیگر باید همان‌جا باشد.»

درست همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد، میلیلو که در آن زمان دانشجوی کارشناسی‌ارشد بود، نیمه دیگر را پیدا کرد. در آن موقع، هایله-سلاسی تصمیم گرفت منطقه را به دقت بگردند. تیم او در نهایت هشت قطعه از قسمت جلویی پا را که مربوط به حدود ۳٫۴ میلیون سال پیش بود، کشف کرد. پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که استخوان کشف‌شده که «پای برتله» نامیده شد، به استرالوپیتکوس آفارنسیس (خویشاوند اولیه انسان و صاحب اسکلت مشهور لوسی) تعلق ندارد و احتمالاً از گونه‌ای دیگر است.

اکنون هایله-سلاسی و تیمش فسیل‌های بیشتری از منطقه آفر جمع‌آوری کرده و دریافته‌اند که پای برتله احتمالاً به گونه متمایزی به نام «استرالوپیتکوس دیرمدا» (Australopithecus deyiremeda) تعلق داشته است. هایله-سلاسی می‌گوید: «این قطعی‌ترین مدرکی است که نشان می‌دهد گونه‌های مرتبط متعددی هم‌زمان در تاریخ تکاملی ما وجود داشته‌اند.»

گونه استرالوپیتکوس دیرمدا ابتدا توسط هایله-سلاسی و همکارانش در سال ۲۰۱۵ براساس قطعات فک بالا و پایین یافت‌شده در منطقه آفر نام‌گذاری شد، اما در آن زمان، پژوهشگران فکر نمی‌کردند شواهد کافی برای شامل‌کردن استخوان‌های پا وجود داشته باشد. از آن زمان، تیم فسیل‌های بیشتری نزدیک به محل کشف پا پیدا کرده است؛ از جمله قطعاتی از لگن، جمجمه، فک و دندان‌های اضافی، که آن‌ها را نیز به استرالوپیتکوس دیرمدا نسبت دادند. نزدیکی فسیل‌ها به یکدیگر، تیم را متقاعد کرد که پا نیز باید به همین گونه تعلق داشته باشد.

فرد اسپور می‌گوید نسبت دادن پا به استرالوپیتکوس دیرمدا منطقی است. به‌نظر می‌رسد این گونه ویژگی‌های ابتدایی‌تری نسبت به استرالوپیتکوس آفارنسیس داشته است. یکی از این ویژگی‌ها شست پای توانمندی بوده که برای گرفتن و چنگ‌زدن شاخه‌ها و بالارفتن از درختان سودمند بوده است. برخی از ویژگی‌های فسیل‌های استرالوپیتکوس دیرمدا بیشتر به گونه‌ای قدیمی‌تر به نام استرالوپیتکوس انامی شباهت دارند که بین ۴٫۲ تا ۳٫۸ میلیون سال پیش زندگی می‌کرد.

تحلیل شیمیایی دندان‌های استرالوپیتکوس دیرمدا نشان می‌دهد این گونه عمدتاً از گیاهان مناطق جنگلی، مانند برگ‌ها، بوته‌ها و میوه‌ها تغذیه می‌کرد. این رژیم غذایی تنوع کمتری نسبت به ترکیب غذاهای مرتع‌ها و جنگل‌هایی داشت که استرالوپیتکوس آفارنسیس از آن ها تغذیه می‌کرد.

لزلیا هلسکو، دیرینه‌انسان‌شناس مرکز ملی تحقیقات تکامل انسان در بورگوس اسپانیا می‌گوید دندان‌های نسبت داده‌شده به استرالوپیتکوس دیرمدا، هم به استرالوپیتکوس انامی و هم به استرالوپیتکوس آفارنسیس شباهت دارند. براین‌اساس استرالوپیتکوس دیرمدا ممکن است نماینده‌ی مرحله‌ای واسطه‌ای بین این دو گونه و نه گونه‌ای منحصربه‌فرد باشد.

هلسکو می‌افزاید: «اگر یک خط تکاملی در نظر بگیریم، دقیقاً همان چیزی است که انتظار می‌رود: ترکیبی از ویژگی‌های گونه قدیمی‌تر و ویژگی‌های گونه بعدی در آن دیده می‌شود. از دیدگاه من، واقعاً نمونه مورد بحث تنها بخشی واسطه بین استرالوپیتکوس انامی و استرالوپیتکوس آفارنسیس است.»

هلسکو همچنین تأکید می‌کند که پای کشف‌شده در برتله، کامل نیست و تنها بخشی از آن پیدا شده است. با توجه به اینکه در پاهای استرالوپیتکوس آفارنسیس تنوع طبیعی وجود دارد و فسیل پا از گونه قدیمی‌تر استرالوپیتکوس انامی تاکنون شناخته نشده، او معتقد است که برای نتیجه‌گیری قطعی درباره اینکه استخوان‌های تازه پیداشده به گونه‌ای کاملاً متمایز متعلق هستند، شواهد کافی وجود ندارد.

تا زمانی که فسیل‌های بیشتری کشف نشوند، پژوهشگران تنها می‌توانند با تکه‌ها و قطعات پراکنده‌ای که از گذشته به جا مانده‌اند، تصویری ناقص و بخش‌بندی‌شده از مسیر تکامل انسان ترسیم کنند. هر یافته جدید می‌تواند قطعه‌ای از این پازل پیچیده را روشن کند و دیدگاه ما نسبت به چگونگی شکل‌گیری گونه‌های انسانی و ارتباط آن‌ها با یکدیگر را عمیق‌تر کند.

پژوهش در ژورنال Nature منتشر شده است.